Blog ve Yorumlar

Hane Tüketiminde 2013 Yılına Bir Bakış

Hane Tüketim Ürünlerinin toplam harcama tutarlarının izlenmesinde bir yıl daha geride kaldı. Bu ay yayımlanan Aralık 2013 verileriyle 2013 yılı tamamlanmış oldu.

Bildiğiniz gibi, harcama tutarlarını hem güncel (cari) hem de sabit fiyatlarla izlemek gerekmektedir. Toplam tüketim sepeti değerinin cari fiyatlarla % 9 artmış olduğu anlaşılıyor. Buna karşılık, aynı artış sabit fiyatlarla % 2 düzeyinde kalmaktadır. Aşağıdaki faydalı tabloda hem toplam harcama sepetinin, hem de sepete giren ürün gruplarının büyüme oranları, cari ve sabit fiyatlarla verilmiştir. TUİK’e göre 2013 yılındaki yıllık fiyat artış oranı (TEFE) % 7.4 olmuştur. Birinci sütunda gösterilmiş olan cari fiyatlarla büyüme oranlarından TEFE düşülerek ikinci sütunda verilen reel büyüme oranlarına ulaşılabilmektedir.

1. Yukarıda ifade edilmiş olduğu gibi, IPSOS sepetinin ölçümlediği büyüme oranı % 2 olmuştur. Daha gerçeğe yakın reel büyüme oranı ise, % 1.6’dır. Bu da yaklaşık olarak doğal büyüme oranına (nüfus artış hızı) eşit olduğu kabul edilirse, kişi başına tüketimin 2013 yılında sabit kaldığı söylenebilir.

2. Yıllık tüketim verilerine göre, “gıda ve içecekler” kategorisinde bir büyüme yoktur. Hatta, kişi başına tüketim az da olsa daralmıştır. Burada, et ve işlenmiş et ürünlerinde önemli sayılabilecek bir küçülmenin olması ayrıca dikkat çekicidir. Eldeki verilerden bunun 2013’e özel bir durum mu, yoksa daha önceki yıllarda da benzer eğilimlerin olup olmadığına bakmak gerekir. Eğer bir farklılık söz konusu olursa bu kategori içinde ucuz ürünlere doğru bir ikame mekanizmasının çalışıp çalışmadığını araştırmak olabilir. Buna karşılık, kişisel bakım ve temizlik ürünlerinde kayda değer bir büyümenin gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır. Her iki ürün grubunda da reel büyüme oranları % 8’in üzerinde olmuştur. 2013 yılı itibariyle Türk haneleri, gıda ve içeceklerde belli bir platoya ulaşmış gibi gözükürken harcamalarının daha büyük bir bölümünü, temizlik ürünleri ile kişisel bakım ürünlerine ayırmışlardır. Geçmiş son birkaç yılda, gıda ve gıda dışı ürünlere ayrılmış olan payların ne olduğu merak konusudur. Eğer buradaki resim, ana çizgileriyle geçtiğimiz yıllar itibariyle de geçerli ise, bu tüketimde beklenen bir niteliksel iyileşmenin işareti olarak algılanabilir. Elimdeki verilerde, 2009 ile 2013 arasında harcama endekslerinin değerleri bulunuyor. Endeks değerleri sabit fiyatlarla 5 yıllık toplam büyüme oranlarını göstermektedir:

2013 yılında olduğu gibi, daha önceki yıllarda da “kişisel bakım” ve “temizlik” ürünleri bu dönem içinde gıda ve içecekler kategorilerini iki mislini aşan bir tempoda geride bırakmışlardır.
3. Yıllık endeksten aylık gelişmelere bakıldığında, 2013 sonuna doğru (Ekim –Aralık) reel artış olmadığı ve büyük olasılıkla mevsimsel hareketlilik nedeniyle toplam tüketim hacminin daraldığı gözlemlenmektedir. Nitekim, bu yılın son aylarındaki tempo da, geçen yılın aynı dönemine göre reel olarak % 2 dolayında daha büyüktür. Yani, genel tempo ile marjinaldeki tempo aynıdır. Buna dayanarak, yılın son 3 ayında mevsime dayalı bir konjonktürden söz edebiliriz.

4. Daha önceki yıllarda olduğu gibi, sosyo-ekonomik statü gruplarının (AB, C1, C2. DE) toplam harcamalar içindeki payları 2013 yılında yerlerini korumuşlardır; yani daha önceki yıllara göre payları değişmemiştir.

5. Dikkate değer gelişmelerden biri, henüz toplam alışveriş hacmi içinde sadece % 10’luk bir paya sahip olan market markaları kategorisi, “acık ürünler” ve “markalı ürünler” kategorilerine göre hızlı bir tempoda büyümekte idi. Bu eğilimin 2013 yılında da sürmüş olduğu anlaşılmaktadır. Büyümenin tamamı, bu kategoriden kaynaklanmaktadır diyebiliriz.

6. Son bir değerlendirme notu olarak, tüketim endeksindeki temponun çok belirgin olmamakla birlikte GSMH (gayri safi milli hasıla) ile birlikte arttığı söylenebilir. Ama hemen eklenmeli ki, GSMH büyüme temposu, tüketimin büyümesinden daha önde gitmektedir.